Publikacja jest pokłosiem konferencji zorganizowanej w czerwcu 2007 r. przez Biuro Edukacji Publicznej Oddziału IPN w Łodzi oraz Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi. Na publikację składają artykuły, będące pełnymi wersjami referatów wygłoszonych podczas sesji. Uzupełnieniem jest aneks źródłowy zawierający niepublikowane dotąd dokumenty SB zachowane w archiwum IPN; materiały pochodzące z Archiwum Archidiecezjalnego, oraz fragmenty "Raportu o Łodzi", który powstał na okoliczność wizyty Ojca Świętego w Łodzi. Tom zamyka ilustrujący wizytę papieską obszerny aneks fotograficzny.

Dyktaturze komunistów nad narodami Europy Środkowo-Wschodniej towarzyszyła walka we własnych szeregach. W Polsce spośród oficerów Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego wyłoniono w październiku 1948 r. tajną grupę, której celem było demaskowanie rzekomych szpiegów zajmujących kierownicze stanowiska w partii i administracji państwowej. W kręgu oskarżonych i aresztowanych znaleźli się posłowie, członkowie rządu, oficerowie wojska, a także niedawny przywódca polskich komunistów Władysław Gomułka oraz jeden z jego najbliższych współpracowników, były wiceminister obrony narodowej Marian Spychalski. Obaj trafili do więzienia. Bezprawnie zamknięto na pięć lat w piwnicy podwarszawskiej willi komunizującego architekta Hermanna Fielda, obywatela amerykańskiego. Aresztowano też kilku Polaków – przedwojennych współpracowników sowieckiego wywiadu – którzy najpierw działali jako komunistyczne wtyczki w środowiskach inteligenckich II RP, a podczas II wojny światowej wniknęli do struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Wszyscy, którzy ich znali, znaleźli się w kręgu podejrzanych.

Adresatami tomu są przede wszystkim zawodowi historycy. Zapewne sięgną jednak do niego także uczestnicy i świadkowie łódzkiego Marca ĺ68, jak również zainteresowani dziejami ojczystymi przedstawiciele różnych generacji Polaków. Ci ostatni podczas lektury zebranych w nim dokumentów powinni stale pamiętać, że ukazują one ówczesne realia z perspektywy äwłaścicieli Polski Ludowejö: partyjnych aparatczyków i funkcjonariuszy äbezpiekiö. Wbrew obiegowym opiniom nie byli oni wcale depozytariuszami äobiektywnej prawdyö o całokształcie życia społecznego pomiędzy Odrą a Bugiem. Wiedzieli ľ siłą rzeczy ľ wiele, lecz nader często ideologiczna katarakta nie pozwalała im dostrzec zjawisk oczywistych dla uczestników studenckiej rewolty. Wierność zasadom etycznym, cechująca wewnętrznie wolnych ludzi nauki nie przystawała do ich wizji świata zbudowanej podczas szkoleń prowadzonych w ramach Wieczorowego Uniwersytetu Marksistowsko-Leninowskiego czy też w resortowych szkołach oficerskich w Szczytnie lub Legionowie. Znakomicie natomiast pasowały do niej teorie o äżydowskim spiskuö, äknowaniach odwetowców, syjonistów i rewizjonistówö oraz äimperialistycznym zagrożeniuö inspirujące wszczynanie rasistowskich badań genealogicznych, poszukiwania nie tyle ideowych, co personalnych związków pomiędzy przedstawicielami środowisk akademickich w Łodzi i Warszawie. Możliwy do zrekonstruowania w oparciu o zebrane w tomie archiwalia obraz łódzkiego Marca ĺ68 będzie w decydującej mierze projekcją wrażeń i wyobrażeń funkcjonariuszy PZPR i SB. Zawarty w odezwach, listach protestacyjnych, wierszach i oświadczeniach głos ich ofiar lub oponentów zapewne nie zdoła go zrównoważyć.

Czytelnik tej książki musi pamiętać, że nie jest ona naukową monografią (...). Składające się na nią relacje niepodobna też uznać za całkowicie bezstronną analizę postaw dominujących w łódzkiej opozycji przed Sierpniem '80. Są one bowiem projekcją obrazu środowisk dysydenckich "miasta fabryk i kominów" zapisanego w pamięci ich uczestników, Obrazu selektywnego i subiektywnego, niewolnego od urazów i sentymentów. Czas zatarł w nim (albo wyostrzył) nie jeden szczegół, inaczej rozłożył akcenty, pomieszał konteksty, a nawet dopisał pointy. Nie umniejsza to jednak wartości prezentowanych tekstów. Osobista, czasami wręcz intymna, opowieść o przeszłości rządzi się bowiem innymi prawami niż wykład akademicki.

Andrzej Paczkowski kończy siedemdziesiąt lat. Od kilku dziesięcioleci jest aktywnym twórczo i społecznie historykiem, któremu nauka i wielu ludzi dużo zawdzięcza. Tom, który oddajemy w ręce Jubilata jako wyraz naszej wdzięczności i sympatii, wyszedł spod pióra historyków kilku pokoleń i różnych specjalności badawczych. Nie jest to przypadkowe, gdyż prof. Paczkowski współpracował i przyjaźnił sie z badaczami zarówno starszymi, jak i znacznie młodszymi od siebie. Wszyscy wiele nauczyliśmy się z jego publikacje, które odsłaniały przed czytelnikami mało wcześniej znane obszary polskiej historii XX wieku.

Opozycja polityczna i opór społeczny to tematy często podejmowane przez specjalistów zajmujących się historią powojennej Polski, dotychczas jednak brakowało wydawnictwa zbierającego wyniki tych badań. Chcielibyśmy, żeby seria äOpozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 rokuö to ułatwiła. W pierwszym tomie publikujemy kilka tekstów dotyczących niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, a także artykuły bardziej zróżnicowane tematycznie: poświęcone m.in. Federacji Młodzieży Walczącej, kondycji społeczeństwa węgierskiego w latach sześćdziesiątych, wyłaniającej się z raportów Radia Wolna Europa, wydarzeniom w Czechosłowacji w 1968 roku z perspektywy mieszkańców Dolnego Śląska.

W październiku 2002 r. Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Gdańsku oraz Uniwersytet Gdański zorganizowały konferencję „Propaganda PRL”. Autorzy referatów przedstawili wieloaspektowość działań propagandy w powojennej Polsce i jej dzisiejszych reperkusji. Dokonali też analizy działań aparatu propagandowego komunistycznego państwa i jego roli w kreowaniu rzeczywistości. Podjęli także próbę odpowiedzi na pytanie, jak dalece w świadomości Polaków zakorzeniły się tworzone przez peerelowską propagandę stereotypy i mity.

1945 w Łodzi. Studia i szkice - opis wydawcy: Rok 1945 był bez wątpienia szczególny dla wszystkich Polaków, bez względu na ich poglądy polityczne. Dla jednych oznaczał zdobycie władzy, dla innych kolejną okupację kraju, a dla pozostałych nadzieję na spokojniejszą niż dotychczas egzystencję i względną stabilizację. Choć schemat przejmowania władzy przez komunistów był w całym kraju podobny, opracowany w porozumieniu z Józefem Stalinem i realizowany we współpracy z sowieckim NKWD i Armią Czerwoną, to jednak każdy region Polski - również Łódź - miał w tym względzie swoją specyfikę. Książka ukazuje tworzenie struktur nowej władzy, związaną z tym walkę polityczną i zbrojną oraz odradzanie się życia społecznego i kulturalnego w regionie łódzkim w 1945 r. Stanowi zbiór referatów zaprezentowanych podczas konferencji naukowych w grudniu 2007 r. oraz czerwcu 2008 r., uzupełnionych materiałem ikonograficznym.

Tom zawiera artykuły poświęcone związkom między dziejami polskich Żydów przed Zagładą a ich sytuacją w Polsce Ludowej oraz wybranym aspektom polityki władz PRL w kwestii żydowskiej i polsko-izraelskiej. Część autorów pokazuje obraz protestów studenckich 1968 roku wykreowany przez władze. Są tu również studia szczegółowe dotyczące młodzieżowego klubu Babel , życia żydowskiego w Szczecinie, Łodzi i Krakowie, etapów infiltracji przez SB środowiska żydowskiego na Dolnym i Górnym Śląsku oraz Wybrzeżu Gdańskim. Niektóre materiały przedstawiają indywidualne losy polskich Żydów lub oparte są na socjologicznej analizie wspomnień emigrantów marcowych. W serii äKonferencje IPNö publikowane są materiały będące plonem spotkań.

Strajki łódzkie w lutym 1971 r. są jednym z tych wydarzeń w najnowszej historii Łodzi, które wywarły wpływ nie tylko na sytuację społeczno-polityczną miasta, ale miały również wymiar ogólnopolski. Nie tylko krwawe wydarzenia na Wybrzeżu w grudniu 1970 r. doprowadziły do wygaszenia buntu robotniczego i zmusiły rząd do ustępstw i wycofania podwyżek cen żywności. Duży wpływ na ich anulowanie wywarły właśnie strajki na tle ekonomicznym, do jakich doszło w łódzkich zakładach przemysłu włókienniczego. W powyższym wydawnictwie podjęto próbę przedstawienia genezy, przebiegu i skali strajków łódzkich w lutym 1971 r. oraz ich konsekwencji społeczno-politycznych. Zamieszczono w nim 25 publikowanych po raz pierwszy dokumentów, wyselekcjonowanych z materiałów wytworzonych w okresie od lutego do kwietnia 1971 r. przez Komendę Miejską MO w Łodzi oraz Komitet Łódzki PZPR.